Wat gebeurt er met de foto’s op jouw telefoon als je plotseling komt te overlijden? Wie mag jouw e-mails lezen als je er niet meer bent? En wat moet er na je dood met jouw socialmedia-accounts gebeuren; laten verwijderen of wil je via een herdenkingspagina digitaal voortleven? Je denkt er waarschijnlijk liever niet over na, maar wat gebeurt er met je online leven als je offline leven ophoudt? Het Lectoraat Zorg om Naasten van Hogeschool Rotterdam wil mensen stimuleren na te denken over hun digitale nalatenschap. Om zo conflicten te voorkomen of om nabestaanden niet met extra zorgen achter te laten.
Het lectoraat Zorg om Naasten heeft drie filmpjes gemaakt, die steeds een ander dilemma voorleggen. Een voorbeeld zijn de vele foto’s op de computer van Eva, die aan corona overleed. Eva’s fotoarchief bestaat uit duizenden foto’s, veelal van haar drie dochters en haar – inmiddels – ex-man. Zij willen allemaal over het fotoarchief beschikken, maar één van die dochters heeft al jarenlang geen contact meer met haar moeder. En hoe logisch is het dat de ex-man over de foto’s mag beschikken? “In de drie situaties ontstaan er dilemma’s over het digitale nalatenschap omdat de hoofdpersonen hier niets over hadden vastgelegd”, zegt Erica Witkamp, lector Zorg om Naasten. “Dit kan in de praktijk voor conflicten of problemen voor nabestaanden zorgen. Niet alleen over foto’s, herdenkingspagina’s of socialmedia-accounts, maar ook over documenten die in de cloud zijn opgeslagen, cryptocurrency als bitcoins, of films en games waarvan iemand ‘digitaal eigenaar’ was.
Om conflicten te voorkomen of om nabestaanden niet met extra zorgen achter te laten, is het van belang dat mensen vastleggen wat er met hun digitale ‘bezittingen’ moet gebeuren als zij overlijden. Net zoals mensen ook een testament maken of hun uitvaartwensen op papier vastleggen. Witkamp: Door het tonen van de filmpjes hoopt het lectoraat mensen te stimuleren over hun digitale leven na te denken. Vandaar dat we ieder filmpje eindigen met de vraag: ‘Hoe denk jij erover? De filmpjes kunnen overigens ook in lesverband gebruikt worden. Ieder filmpje vormt een ideaal startpunt voor een discussie over de vraag wie van de partijen het meest recht heeft recht heeft op wat iemand digitaal nalaat.” Ze sluiten ook aan bij een thema van de serious game Make Me Think, ontwikkeld om ethische dilemma’s bij technologie te bespreken in het onderwijs.
Hogeschool Rotterdam heeft in 2019 onderzoek uitgevoerd op Lowlands. Uit dit onderzoek blijkt dat van de 368 deelnemers (leeftijd 18-66 jaar), 74% het belangrijk vindt om online foto’s, filmpjes en socialmedia-profielen van anderen na hun overlijden te kunnen bezoeken. Tegelijkertijd wil 70% dat hun eigen accounts en profielen op internet niet toegankelijk blijven. Maar 77% heeft niets geregeld omtrent toegang tot telefoon, laptop of online accounts. Het jaarlijks onderzoek van de Digital Legacy Association in Groot-Brittannië toont vergelijkbare uitkomsten.
Gisteren was het de Dag van de Privacy. De filmpjes zijn bewust aan de vooravond daarvan online gezet. Digitale nalatenschap heeft immers een sterke connectie met privacy. Aangezien overleden mensen geen bezittingen meer kunnen hebben, is het de vraag wie van de nabestaanden er wél over de digitale ‘eigendommen’ mag beschikken. Er is daarbij altijd het risico dat de privacy van de overledene geschonden wordt.
Voor het ontwikkelen van de filmpjes binnen het project Digitale Nalatenschap heeft Kenniscentrum Zorginnovatie (Hogeschool Rotterdam) samengewerkt met Rianne Beijersbergen van Henegouwen (vormgever en student aan de Willem de Kooning Academie) en Rob Bruntink (Bureau MORBidee). De filmpjes zijn gemaakt door Renée van den Kerkhof.
