De coronapandemie heeft nog een ‘slachtoffer’ geeist: de collecebus. Na meer dan 70 jaar heeft het Koningin Wilhelmina Fonds voor de Nederlandse Kankerbestrijding, beter bekend als het KWF, besloten te stoppen met de collectebus voor de huis-aan-huis collecte. Komend najaar, tijdens de traditionele collecteweek, wordt de collectebus vervangen door een collectebord met daarop een IDEAL QR-code.
Het besluit om de collectebus met pensioen te sturen, heeft drie redenen. Ten eerste blijkt dat we steeds minder vaak nog contant geld in onze zak of huis hebben liggen. Daardoor daalde de opbrengst van de huis-aan-huis collecte. Tijdens een proef in 24 gemeenten, waar het KWF in 2021 de digitale collecte testte, werd in Rotterdam al meer geld opgehaald dan in de jaren daarvoor.
De tweede reden om af te zien van de huis-aan-huis collecte is het feit dat het storten van contant geld bij banken steeds duurder wordt. Bovendien bieden steeds minder banken de optie om contant geld te storten. Tot slot heeft ook de coronapandemie een belangrijke rol gespeeld bij het afschaffen van de collectebus. Tijdens de coronacrisis is het digitale betalingsverkeer enorm gegroeid.
Let wel, tijdens de collecteweek zullen de collectanten van het KWF nog steeds door de straten, van deur naar deur, trekken. Ze hebben dan dus alleen geen collectebus meer bij zich, maar een collectebord waarop een QR-code staat die gescand kan worden.
“Net als een donatie in de collectebus is doneren via QR eenmalig, veilig en anoniem. Er worden geen gegevens bewaard. Collectanten hoeven niet meer met geld over straat; elke QR-gift staat meteen op de rekening van KWF. Met een persoonlijke QR-code kunnen collectanten op elk moment online zien hoeveel zij al hebben opgehaald”, aldus het KWF.
Het is overigens niet de eerste keer dat het KWF een nieuwe manier van collecteren introduceert. In het verleden werd ook al getest met doneren via collectezakjes, sms, of met de pinpas. Maar toen werd de collectebus ook nog steeds gebruikt. Dat verandert nu dus.
UPDATE, 15u00: Kort na publicatie van dit artikel werd ik benaderd door de Stichting Donateursbelangen. Zij maken zich zorgen over het afschaffen van de collectebus, en dan met name de mogelijkheid om contant te kunnen blijven doneren. Behalve het feit dat er nog veel, vooral oudere, mensen zijn die geen digitale betaalmiddelen kunnen of willen gebruiken, maken zij zich ook zorgen over het feit dat met de komst van de QR-code donaties ook het anoniem doneren verleden tijd is. Daarom hebben zij KWF een aantal vragen gestuurd:
– Waar (in welke systemen) worden de persoonsgegevens van de donateur vastgelegd?
– Wie is eindverantwoordelijke voor de persoonsgegevens die gedeeld zijn bij de collectes aan de deur?
– Wie is eindverantwoordelijk als deze persoonsgegevens in verkeerde handen (door bijvoorbeeld een datalek) terechtkomen?
Geldt dat KWF op basis van donaties aan de deur:
– Deze donaties en persoonsgegevens registreert als “klant” (donateur)?
– NIET aan dataverrijking doet via internet of externe systemen/databases op basis van de gegevens die bij QR-doneren gedeeld worden door de donateur?
– Deze gegevens weer direct of na x tijd verwijderd worden nadat de donatie is gedaan? Wat is deze termijn?
– Of deze aan de deur donaties aanleiding geven voor KWF om deze donateurs te converteren naar een vaste donateur?
Dat zijn op zich natuurlijk legitieme zorgen, maar ik denk dat de verandering uiteindelijk niet tegengehouden kan worden. Dat is ook niet het doel dat Stichting Donateursbelangen nastreeft. Zij pleiten met name voor zorgvuldigheid bij het opslaan en gebruik van persoonsgegevens en de mogelijkheid om contant doneren nog open te houden.
Uiteraard zullen er nog altijd mensen zijn die contant geld gebruiken, evenals mensen die nog geen internetbankieren of IDEAL (al dan niet via een QR-code) kunnen of willen gebruiken.
Bij dit soort veranderingen is iets van weerstand, zeker in de beginperiode, te verwachten. Maar dat is m.i. een keuze die de ontvanger (in dit geval KWF) bepaalt. Als blijkt dat door het afschaffen van de collectebus en contant geld de donaties substantieel gaan teruglopen dan moeten ze ook zelf beslissen hoe ze daar mee om zullen gaan.Hoe het juridisch zit met ‘wettig betaalmiddel’ weet ik in dit geval niet precies. Je HOEFT namelijk niet te betalen, maar je geeft geld uit vrije wil. Maar, zoals gezegd, dat is een juridische kwestie.
Feit is wel dat contant geld op z’n retour is. Vroeger konden mensen naar een kantoor gaan en daar hun huur of energierekening contant afrekenen. Destijds werden salarissen ook vaak contant (via het welbekende loonzakje) uitbetaald. Toen dat veranderde zorgde dat ook voor weerstand, maar uiteindelijk is de verandering onvermijdelijk. Ik denk dat dit hier ook het geval zal zijn.
Omdat KWF de eerste is die besluit contant geld niet meer te accepteren tijdens collectes, deels ook uit veiligheid voor de collectanten, zijn zij nu het doelwit van kritiek. Kritiek die, zoals gezegd, eerder ook al verhuurders, bedrijven en andere organisaties ten deel viel toen het bank- en betaalverkeer veranderde.
Voor wat betreft de privacy en het verzamelen van gegevens, geeft KWF aan dat dat niet aan de orde is. Er wordt volgens de organisatie niets opgeslagen. Ik denk ook dat wanneer straks blijkt dat mensen die via de QR-code gedoneerd hebben, vervolgens benaderd worden door KWF of, erger nog, andere goede doelen, omdat ‘bekend is’ dat ze graag ‘geven’, het hek van de dam is en KWF het aantal donaties dan pas écht zal zien afnemen.
UPDATE, 16u20: Navraag bij KWF omtrent de zorgen die Stichting Donateursbelangen geuit heeft leverde de volgende reactie op:
Het is voor KWF belangrijk dat we de collecte houden zoals het al die jaren is geweest: vrijblijvend en laagdrempelig.
We doen dit alleen in een andere vorm: de collectebus is vervangen door een QR-bord. Maar de essentie blijft hetzelfde: een geheel vrijblijvende, eenmalige gift, zonder verdere relatie met KWF. Wij registreren geen klantgegevens. Wij slaan de gegevens niet op en we gebruiken de data niet voor marketingdoeleinden.
De collectebus en het doneren van contant geld, zo bevestigde KWF ook nog, zijn nu inderdaad voorgoed verleden tijd. “Met deze stap maken we de collecte klaar voor de toekomst”, aldus de woordvoerder van KWF.
