Wie herkent het? Je bent vergeten waar je smartphone ligt of je denkt dat je je smartphone kwijt bent. Paniek! We kunnen onze portemonnee (voor degenen die het nog gebruiken) of ID vergeten maar je smartphone vergeet je niet. En als je het thuis bent vergeten dan keer je zelfs terug naar huis om het alsnog op te halen.
Leon Edwards, managing director van Versapak “Afgesloten zijn van onze technologie is verrassend stressvol. We hebben vaak het gevoel dat we iets missen, terwijl we ons zorgen maken over wat er allemaal gebeurt… Zonder dat we het weten.” Een wat oudere term FOMO (Fear of Missing Out) komt dan om de hoek kijken. Het is zelfs een officiële psychische aandoening ‘nomophobia’ (no – mobile – phobia). Letterlijk de angst om zonder telefoon te zijn.
Al een tijd wordt mijn schermtijd bijgehouden, maar ik keek er niet vaak naar. Totdat ik in quarantainetijd merkte dat ik wel vaak op mijn smartphone zat. Op een dag heb ik er zelfs 10 uur op gezeten. Hier schrok ik erg van. En ja, ik doe veel zaken voor mijn werk online (denk aan trendspotting, onderzoek, contacten onderhouden). Maar dat kan echt wel anders en in ieder geval op andere tijdstippen.
Jongeren van 16 tot 25 jaar kijken op een doordeweekse dag 6 tot 7 uur op een scherm. Meer dan de helft van deze groep (60 procent) vindt dat zelf te veel, schrijft RTL Nieuws. Ik ben dus niet de enige.
Wat ik merk is dat ik ook vaak op Whatsapp zit. Sommigen vergeten dat Whatsapp ook een social media kanaal is. Ik zit in heel veel groepen, sommigen functioneel en anderen voor de gezelligheid en vriendschap. Vooral de laatste appgroepen kosten veel tijd. Het is ook fantastisch om samen te kunnen lachen om een grappig filmpje. En dan ben ik weer zo iemand die het dan individueel doorstuurt naar vele anderen. Staan mensen er wel op te wachten? Ik ben ook heel fanatiek met het rondsturen van informatie waarvan ik denk dat het nuttig is. Misschien heb ik mijn roeping als journalist gemist.
Appen is het nieuwe roken schreef mijn collega Rens v/d Vorst al in 2017. Hij zegt: In de jaren zestig rookte negentig procent van de mensen. Ondertussen houden we rekening met elkaar, steken niet zomaar overal meer een sigaret op. Maar midden in een gesprek pakken we wel onze telefoon erbij. Daar wordt het gesprek niet beter van. Apps zijn verslavend, net als nicotine. Ze worden ook zo ontworpen dat je er zo veel mogelijk tijd gebruik van maakt.” Rens heeft ook een ‘oplossing’ door te gaan omdenken. De belonende werking van apps kan je ook in je voordeel gebruiken. Een voorbeeld is Forest, waarmee je een bosje laat groeien naarmate je je telefoon minder gebruikt.
Daan Jeuken schrijft het volgende over Whatsapp: “Ik realiseer me dat het tegenwoordig ook een soort sociale verplichting is om op WhatsAppjes te antwoorden. De stelling ‘als ze echt iets van me willen weten, bellen ze me maar’, gaat echt niet meer op. WhatsApp is een communicatiemiddel dat we omarmd hebben; een vraag niet beantwoorden staat gelijk aan een telefoontje wegdrukken. En dat is onfatsoenlijk.” Mijn idee om helemaal te stoppen met Whatsapp wordt lastig zo. Ik heb trouwens ook Signal… ooit aangemaakt toen ik boos werd op de algemene voorwaarden van Whatsapp.
Maar liefst 54% van de Nederlanders kan nog geen week zonder smartphone, blijkt uit onderzoek van Panelwizard in opdracht van vergelijkingsplatform Allesin1 onder 1.032 Nederlanders. Ik ben dus niet de enige!
Al veel mensen zijn bezig met detoxen, ontgiften, leven zonder smartphone. Jongerenorganisatie TeamAlert stelde vast dat het de helft van haar doelgroep niet lukt om te smartphone-minderen. De campagne Ik ben even OFF moet ze helpen. Ik ben nu al benieuwd naar de effecten ervan.
“Voor wie zijn leven als kunstwerk wil vormgeven, is periodieke digitale onthouding meer dan het overwegen waard.” techniekfilosoof Hans Schnitzler heeft er een hele boek, ‘Kleine filosofie van digitale onthouding’ aan gewijd en is hier met studenten mee aan het experimenteren. “’Echter’, ‘mooier’, ‘intensiever’, ‘bewuster’. De ruim honderd studenten die op verzoek van filosoof Hans Schnitzler een week lang smartphoneloos leefden gebruiken consequent de overtreffende trap om hun ervaring van de werkelijkheid zonder tussenkomst van hun smartphone te beschrijven.”
Nils Steyaert heeft een blog waarin hij informatie en getuigenissenverzamelt voor een leven zonder smartphone: bewustzondersmartphone.info.Hij merkt het volgende op: “We focussen ons hier op smartphones, maar meestal gaan getuigenissen op het internet over het gevecht met een social media verslaving. Dat is echter een heel ander beest, en dan is stoppen met een smartphone niet voldoende”
Ik denk dat ik ook hoor bij de social media verslaafden. De smartphone zelf is superhandig, even het nieuws volgen, het weer bekijken en gebruik maken van Google Maps om op je plaats van bestemming te komen. Ook superhandig als je kinderen een vraag stellen zoals “hoe wordt een baksteen gemaakt” of “wanneer leefde Julius Caesar”. Mijn tijd zit vooral op Whatsapp, Instagram, Twitter en Linkedin. Alle vier de social media kanalen. Ik ben een aantal jaren geleden gestopt met Facebook (vond het niet zo interessant, leuk meer).
In een essay op Volkskrant schrijven psychiater Witte Hoogendijk en Volkskrant-redacteur Fokke Obbema “de smartphone, die inmiddels is vergroeid met onze hand en onze geest. Een paar jaar geleden konden we ons niet voorstellen dat we ons door zelflerende algoritmes zouden laten adviseren over onze filmkeuze. Inmiddels ervaren we dit als normaal.”
Ze vervolgen met: “Hoe goed een gesprek ook verloopt, de kans is groot dat een van de aanwezigen, verslaafd aan zijn dopamineshotje bij het checken van berichten, met zijn aandacht elders is. De smartphone met zijn apps, gericht op maximale scherm- en reclametijd, trekt ons telkens weg van waar en met wie we zijn.” Er is zelfs een woord hiervoor: Phubbing, is het fenomeen waarbij je iemand negeert – snubbing – omdat je op je telefoon – phone – kijkt. Al in oktober 2013 is dit woord bedacht door een groep communicatiedeskundigen en journalisten aan de universiteit van Sydney.
Steeds meer mensen maken een afspraak (als ze met vrienden uit eten gaan bijvoorbeeld) dat de telefoons niet gecheckt mogen worden. Als iemand het toch doet, moet hij / zij de rekening betalen. Als we weer volop uit eten mogen gaan, zullen we dit misschien weer vaker meemaken.
Het volgende heb ik zelf ook mogen ervaren: “Contact met naasten raakt ook verstoord door gevoelige kwesties per app uit te spreken, wat bij de ontvanger doorgaans harder aankomt dan de verzender bedoelde”. Dit is mij ook wel eens (vaak onverwacht en onbedoeld) overkomen. Het allergrootste nadeel van appen is dat je je mimiek niet zichtbaar en de intonatie in je stem niet hoorbaar kan maken. Jongeren appen liever dan dat ze bellen.
Filosoof en onderzoeker Miriam Rasch: ‘De smartphone opent ook nieuwe vormen van relaties en intimiteit’. Ze zegt ook: “Als je je de hele tijd door je smartphone laat afleiden ben je een willoos schip op de golven”.
“Leven zonder smartphone: dat is toch sociale zelfmoord? Floris gooide drie jaar geleden zijn smartphone in een kampvuur.” Nee, zo ver zal ik niet gaan. Ik ga een middenweg proberen te vinden. De voordelen van een smartphone wil ik niet kwijt, maar ik moet iets doen aan mijn social media verslaving. Daarnaast kan je tegenwoordig nergens meer naar toe zonder je coronacheck app.
Gerard Ritsema van Eck van de Universiteit van Groningen: ‘De aandacht wordt voortdurend afgeleid door de behoefte om opnieuw te kijken.’ Hij voelt die aantrekkingskracht zelf ook. ‘Als mijn smartphone op tafel ligt, dan heb ik hem al te pakken voordat ik me ervan bewust was dat ik dat ging doen.’
Lifestyleblogger Shirley geeft een hele pleidooi over de voordelen van de smartphone. Ze eindigt wel met iets (waarvan ik denk dat velen het ermee eens zullen zijn): “Maar zoals ik al zei vervloek ik hem ook wel een beetje, aangezien we hier in huis allebei veel waarde hechten aan de telefoon en dus allebei veel ermee doen. Hierdoor is er zeker sprake van minder echt contact. Een spelletjesavond, eens op de bank voor de tv zónder mobiel, elkaar ’s avonds voor het eerst zien en de dag bespreken zonder dat de helft al gezien is op Instagram. Dat mis ik soms wel en misschien moeten we daar maar eens afspraken over gaan maken. Om weer echte tijd te maken, helemaal voor elkaar.“ Dat is het hem juist. Het voelt weer ‘onecht’ als ik hier een afspraak over moet maken.
Futurist Amy Webb zegt het volgende over de smartphone. “In het verslag van 2018 zeiden we dat smartphones in 2031 verdwenen zouden zijn, en dat geloof ik nog steeds. Er is niets veranderd. Er zullen minder dingen worden gedaan door één apparaat zoals we dat nu hebben. Het zal dicht bij ons zijn en overal om ons heen worden gedragen.”
Ik denk dan aan een Google glass achtige VR/ AR bril waarin we leven in “the metaverse”. Wat voor detox beslissing zou ik dan nemen? En is het dan nog wel detoxbaar?
Een ander futuristisch of te wel dystopisch beeld over social media: “De app die je laat betalen om het leven van een ander te controleren” een artikel in de BBC legt uit: “NewNew is het geesteskind van de in Los Angeles gevestigde ondernemer Courtne Smith. De app, die zich nog in de bètafase bevindt, omschrijft zichzelf als “een menselijke aandelenmarkt waar je aandelen koopt in het leven van echte mensen, om hun beslissingen te controleren en de uitkomst te bekijken”.
Dus naast het feit dat je je eigen vrijheid in handen hebt gegeven van de grote technische bedrijven die alles uit de kast halen om je verslaafd te laten raken aan apps kan je je vrijheid en je handelingen ook in handen leggen van anderen. Creepy!
Jelle Hermus schrijft in zijn blog waarin hij experimenteerde om internet uit te schakelen op zijn smartphone (ook een optie) “Het is weer een gereedschap dat ik gebruik, im plaats van dat het mij gebruikt.” En dat ga ik nu proberen!
Mijn spelregels om te detoxen van mijn social media verslaving:
Zoals jullie merken is het een mengelmoes van beslissingen in de hoop dat mijn schermgebruik drastisch omlaag zal gaan. Dit wil ik drie maanden volhouden. Na die drie maanden zal ik mijn bevindingen delen.
[Fotocredits – Jacob Lund & shintartanya © Adobe Stock]
