Big Brother doet veel mensen denken aan knuffelen, Ruud, Bart en een heleboel camera’s in een villa, maar eigenlijk komt het van het boek 1984 van George Orwell, waarin hij een dystopische schets maakt van de toekomst van de mens. De Big Brother Award is dan ook een afgeleide van het boek, niet het tv-programma. De genomineerden voor dit jaar zijn alleen maar politiek leiders: Hugo de Jonge van Volksgezondheid, Ferd Grapperhaus van Justitie & Veiligheid en Alexandra van Huffelen van Toeslagen. Reden? Zij zouden de grootste privacyschenders van Nederland zijn.
Burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom reikt hem al sinds 2002 uit: de Big Brother Award. Net als de Loden Loekie en de Liegebeest niet bepaald een prijs die je wil winnen. Volgens Bits of Freedom maakten demissionair ministers Hugo de Jonge van Volksgezondheid en Ferd Grapperhaus van Justitie & Veiligheid en demissionair staatssecretaris Alexandra van Huffelen van Toeslagen zich het meest schuldig aan het schenden van de privacy van Nederlanders.
Bits of Freedom meent dat Hugo de Jonge het coronatoegangsbewijs “onvoldoende gemotiveerd” invoerde. Bits of Freedom: “De vrijheid om te kiezen of iemand gebruik wil maken van een QR-code als toegangsbewijs, wordt steeds kleiner nu deze op steeds meer plekken gevraagd wordt, die steeds dichter bij onze eerste levensbehoeften komen. Ook is er geen perspectief op afschaffing van deze maatregel.” De Jonge is eerder genomineerd, namelijk in 2018: hij won hem toen ook.
Dan was er Ferd Grapperhuis die de derde geheime dienst in Nederland “stiekem optuigde”: de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) die gevoelige gegevens van burgers zou verspreiden en verzamelen, zonder dat hiervoor een juridische fundering was. Bits of Freedom: “Denk hierbij aan het gebruiken van nepaccounts op sociale media om gegevens te verzamelen en delen met andere overheidsdiensten of gemeenten aanmoedigen private bedrijven in te zetten voor onderzoek in gebedshuizen als “onderdeel van de lokale aanpak jihadisme”.“
Tot slot is er Alexandra van Huffelen, de verantwoordelijke voor de toeslagenaffaire waarin de Belastingdienst op grond van afkomst discrimineerde door mensen met een niet-Nederlandse nationaliteit in een categorie met een hoger frauderisico in te schalen. Bits of Freedom: “Daarmee schond zij de privacy van vele onschuldige gezinnen, wiens leven door de toeslagenaffaire werd ontwricht: mensen bouwden torenhoge schulden op met alle gevolgen van dien en kinderen werden uit huis geplaatst.”
Het zijn normaliter niet per se altijd personen die genomineerd worden voor de prijs, want de KvK en Facebook zijn bijvoorbeeld ook wel eens genomineerd geweest. Daarnaast zijn de RIVM, TNO, IND, Digidoor, CWI, Sony BMG, NS, DNB, T-Mobile, Trans Link Systems, Belastingdienst, Nederlandse Scholen en de politie ook wel eens genomineerd. Ook Frits Bolkestein, Minister Verdonk, Ivo Opstelten en Edith Schippers kregen eerder een nominatie. In 2007 werd de Nederlandse burger zelf genomineerd om de onverschillige houding als het gaat om persoonsgegevens.
Uiteindelijk is de award niet alleen bedoeld om een vinger te wijzen: eigenlijk had Bits of Freedom het bij het rechte eind toen het in 2007 zei dat velen van ons onverschillig zijn wanneer het om onze persoonsgegevens gaat: daarin is wel wat verandert, maar niet enorm veel. Hierom is het goed dat een prijs als de Big Brother-award bestaat. Het drukt ons namelijk allemaal weer even met onze neus op de feiten, ook al zou je kunnen stellen dat de overheid ons hier ook zelf al regelmatig op heeft gewezen in het afgelopen jaar, nu we te stellen hebben met de soms enorm verregaande maatregelen rondom het coronavirus.
Maar ja: wie heeft het nu het allerslechtst gedaan op het gebied van privacy? In ieder geval kunnen mensen in de komende weken stemmen op hun, ja, minst favoriete persoon. De winnaar wordt op 13 december bekendgemaakt. Het is niet alleen maar negatief: Bits of Freedom reikt die dag namelijk ook een award uit aan iemand die zich juist goed heeft ingezet voor privacy: de Felipe Rodriguez Award.
