Als je iemand die jouw intimideert een klap in het gezicht geeft, dan zal de politie altijd tegen je zeggen: “Het is niet de bedoeling dat je het heft in eigen hand neemt”. Overduidelijk. Maar soms schakelt de politie juist burgers in om te helpen bij het oplossen van een zaak. Het Openbaar Ministerie vraagt zich af hoe ver dat gaat.
Het is natuurlijk heel slim om burgers in te zetten om cybercrime op te lossen. Meer ogen zien meer. Maar het OM lijkt op zoek naar wat meer helderheid: in hoeverre is het juridisch verantwoord om met hackathons op de proppen te komen waar vervolgens iedereen aan mee mag doen? Niet dat het OM denkt dat de politie met dit soort acties over de schreef gaat: het wil juist graag weten in hoeverre het OM en de politie onderzoeksinformatie mogen overleggen aan burgers die verstand hebben van technologie.
Tegen Nieuwsuur zegt het OM dat het belangrijke zaken moeten zijn, waarbij voorlopige hechtenis een optie is. Maar ook zaken die op grote aantallen mensen van toepassing zijn. De politie wil bijvoorbeeld graag meer doen met hackathons, waarbij burgers die technisch onderlegd zijn kunnen helpen met zaken oplossen, zoals oplichting via Tinder of fraude met cryptovaluta.
Het doet ons meteen denken aan The Tindler Swindler, die docu op Netflix waarbij onder andere een Nederlandse vrouw haar oplichter uiteindelijk terugpakt. Nu is het dus niet de bedoeling dat we dat massaal gaan doen, maar het OM en de politie willen wel graag kijken hoe ver zoiets juridisch mag gaan. Het is ook niet van plan om tienduizenden burgers in te schakelen, maar tientallen tech-experts die niet bij de politie in dienst zijn, maar wel hun steentje kunnen bijdragen.
Het OM start om deze reden een proefrechtszaak. Hiermee wil het onderzoeken wat de juridische kaders zijn, of zouden moeten zijn. Het is immers als je informatie over opsporing hebt van iemand, je dit kunt misbruiken voor eigen criminele activiteiten. En in hoeverre is duiken in cybercrime überhaupt een criminele activiteit? En vooral: kunnen die mensen dan strafrechtelijk worden vervolgd, als ze bepaalde dingen doen voor de politie?
Het is nog onbekend wanneer er een uitspraak -en dus meer duidelijkheid- komt. Wel is het een interessant concept dat een soort nieuwe stap is na Opsporing Verzocht. Het televisieprogramma is altijd veelbekeken, omdat mensen zich bewust willen zijn van wat er allemaal om hen heen gebeurt en omdat ze de politie misschien ook graag willen helpen. Het is eigenlijk zonde dat de politie bijvoorbeeld social media niet meer inzet om mensen alert te maken en zo meer ogen te hebben op een zaak.
Tegelijkertijd is er natuurlijk dat ‘heft in eigen hand nemen’ wat erbij komt kijken: politieonderzoek heeft vaak te maken met verdachten, niet per se al met daders, waardoor het wil voorkomen dat mensen al veroordeeld worden door het grote publiek. Gebeurt dat wel, dan is het niet alleen vervelend voor de verdachte, maar mocht het toch een dader worden geacht door een rechter, dan is de straf mogelijk lager omdat er al een soort openbare kastijding is geweest. Het heeft dus veel overwegingen nodig en waarschijnlijk kijken het OM en de politie daarom vooral naar een specifieke groep mensen, versus het inzetten van iedereen.
We zijn benieuwd. Tot die tijd gaan we ons vanaf januari maar weer bezighouden met het geacteerde, maar wel heel realistische Schuldig of Onschuldig: een online detectivespel dat vanaf januari weer start.
