Weet je waarom er hier en daar toch LEGO-concurrenten zijn? Omdat LEGO zijn patent op het LEGO-blokje in 1988 zag verdwijnen. Dat is namelijk wat er gebeurt met patenten, die zijn niet voor altijd. Disney zal dat ook moeten leren: zo verliest het op 1 januari 2024 het patent op zijn bekende ‘eerste Mickey’: Steamboat Willie.
Steamboat Willie is van 1928 en het is een essentieel moment geweest in de geschiedenis van animatie. Het was voor het eerst dat we Mickey Mouse zagen en dat het geluid was gesynchroniseerd met de beelden. Dit zorgde er voor dat Disney-films anders werden dan die van de concurrentie en gaf Disney een geweldige start in het genre animatiefilm. Steamboat Willie betekent dus heel veel voor het bedrijf.
Maar op 1 januari 2024 wordt het personage wat minder ‘des Disneys’. Het is nog steeds een uitvinding van het grote entertainmentmerk, maar het wordt publiek domein vanaf die datum. Dat betekent dat mensen allerlei vreemde dingen kunnen doen met het personage, zoals hem in een stripboek een superschurk maken, of ansichtkaarten maken waarop hij allemaal grove dingen zegt.
Normaal moet je als gamemaker, tekenaar of animator altijd heel bang zijn voor de advocaten van Disney wanneer je een Disney-personage gebruikt. Daar zitten vaak nog patenten op en dat betekent dat je dat niet zomaar mag namaken (of je ‘hevig laten inspireren’). Maar wanneer een patent op een personage verloopt, zoals nu het geval is, dan kunnen de raadsmannen van het Mouse House helemaal niets meer, hoeveel Disney ze ook betaalt.
Disney heeft lang geprobeerd om dat verlopen van zijn copyright tegen te gaan. Het kreeg zelfs zijn eigen naam: de Mickey Mouse Protection Act. Hierbij wilde Disney dat er een wet zou komen die de copyrightlengte naar 95 jaar verlengde. Andere mensen vonden dat niet oke als het gaat om ons cultureel erfgoed. Ook is het een beetje hypocriet: het is niet alsof Disney altijd met eigen content komt: Lion King is gebaseerd op Hamlet, Frozen op The Snow Queen van Hans Christian Andersen. Steamboat Willie is gebaseerd op Charlie Chaplin. “Ik denk dat we Charlie Chaplin kunnen danken… We wilden iets aantrekkelijks en we dachten aan een muisje dat iets van de weemoed van Chaplin zou hebben … een klein ventje dat zijn best probeert te doen.”
Straks is Steamboat Willie dus van iedereen. Maar, zitten er helemaal geen haken en ogen aan? Zeker wel. Je mag geen latere aanpassingen van Mickey en Minnie gebruiken: alleen de Steamboat Willie-varianten. Ook mag je mensen niet laten denken dat je creatie is gemaakt of gesponsord door Disney (dat heeft weer met handelsrechten te maken). Je kunt dit al bewerkstelligen door op het scherm te tonen dat jouw bedrijf de bron is voor dit werk, inclusief een disclaimer dat dit werk niet geproduceerd, goedgekeurd of gelicenseerd is door Disney.
In ieder geval is Steamboat Willie-Mickey vanaf 1 januari deel van een groep ex-gepatenteerden, zoals Winnie de Poeh, Sherlock Holmes, Robin Hood, Sneeuwwitje en Alice in Wonderland. Let wel goed op als je zoiets gebruikt: het kan wel zijn dat er nog een patent is op het gebruik van een naam. Check dat dus goed. Er zit er als het goed is niet een op Steamboat Willie, maar bijvoorbeeld wel over Mickey Mouse. Kortom, die openbaar geworden personages komen niet zonder risico’s, maar als je het heel graag wil, dan kun je ze zeker in jouw eigen, nieuwe content gebruiken met de goede research. En vooral zonder Disney-raadsmannen op je stoep.
