Het is een jaar geleden dat ChatGPT lanceerde: de AI-chatbot die ervoor zorgde dat kunstmatige intelligentie een enorme boost heeft gekregen. In 2023 hebben we het ene na het andere bedrijf gezien die er ‘iets’ mee deed. Microsoft implementeerde het in zijn zoekmachine Bing, Google kwam met zijn eigen AI-chatbot Bard en vorige week introduceerde Amazon zijn zakelijke chatbot Q. In Nederland wordt er veel gesproken over AI, maar wat doen we er nu werkelijk mee?
Miljoenen Nederlanders hebben ChatGPT dit jaar wel eens gebruikt en dat is soms gewoon voor de lol, maar ook wel voor werk. Gfk liet in april weten dat 1,4 miljoen Nederlanders weleens een opdracht hebben gegeven aan ChatGPT en dat is waarschijnlijk alleen maar toegenomen, nu meer mensen ervan weten. Vooral jongeren schijnen het te gebruiken, al zijn sommigen wel bang dat wanneer ze hun huiswerk doen met een beetje AI-hulp, dit toch wel wordt ontdekt. Deloitte liet vorige week weten dat 1 op de 3 Nederlanders wel eens een AI-tool gebruikt.
Ook op werk zetten we de AI in, zij het vaak wat minder stiekem. Veel grote bedrijven zijn ermee bezig: iedereen wil er zoveel mogelijk voordelen uithalen. Binnen marketingafdelingen van bedrijven zie je dat ChatGPT wel eens wordt ingezet voor bijvoorbeeld brainstorms: wat is een leuke naam voor die nieuwe app? Wat is een leuk, misschien wel ludiek idee om die app te lanceren? Het zijn allemaal dingen waar ChatGPT wel raad mee weet. Maar weten wij verder zelf wel echt raad met de AI-chatbot? Volgens een onderzoek van Motivaction in opdracht van KPMG is het antwoord nee. We vertrouwen de AI-chatbot niet en maken ons eerder zorgen over AI dan dat we het omarmen.
KPMG doet dit onderzoek voor de vijfde keer op rij en al vijf jaar lang vertrouwen we algoritmes steeds minder. Juist mensen die ermee bekend zijn hebben minder vertrouwen. Dit jaar zelfs fors minder: we vertrouwen algoritmes 22 procent minder. 7 procent ziet dat anders: dat vertrouwt het juist meer. Die forse daling ligt waarschijnlijk niet aan het algoritme van Netflix dat je een nieuwe serie aanraadt, of YouTube die je een andere video aanbeveelt: dat moet zeker te maken hebben met ChatGPT.
Uit het onderzoek komt naar voren dat we vooral de algoritmes van de overheid wantrouwen. De helft van de ondervraagden denkt dat overheidsinstellingen niet transparant of eerlijk zijn over het gebruik van algoritmes. Dit is zelfs nog ietsjes hoger als het om banken en verzekeraars gaat. Twee op de vijf mensen ziet zelfs liever helemaal niet dat overheids- en financiële instellingen algoritmes inzetten. Ook blijkt er veel behoefte te zijn aan transparantie: 72 procent wil dat bedrijven informatie over hun algoritmes verplicht publiceren in een algoritmeregister. Dit zou het vertrouwen in deze technologie kunnen verbeteren.
En dan wat meer inzoomend op ChatGPT, want je kunt het anno 2023 niet over algoritmes hebben zonder die tool mee te nemen. Het verscheen op 30 november 2022 als webgebaseerd hulpmiddel, maar er is dit jaar ook een app gekomen. Maar we vertrouwen het voor geen cent. 1 op de 5 mensen vertrouwt dat de antwoorden van ChatGPT kloppen. Echter is er ook een opvallende andere uitkomst: ondanks dat wantrouwen blijken 2 op de 5 mensen de uitkomsten ook daadwerkelijk te controleren.
Al met al zijn we dit jaar met zijn allen een stuk pessimistischer geworden over algoritmes. Dat zal ongetwijfeld mede komen door ChatGPT, wat toch wel de grootste innovatie is op het gebied van algoritmes in 2023. Het heeft veel mensen bewuster gemaakt van algoritmes, maar dat betekent niet per se dat het ook positief is. 40 procent denkt dat algoritmes geen bijdrage leveren aan een eerlijke wereld, terwijl dat in 2019 nog andersom was. Veel mensen vinden dat algoritmes op een negatieve manier bijdragen aan de Nederlandse samenleving, in plaats van een positieve. Dat is niet alleen maar ChatGPT: vergeet ook de toeslagenaffaire niet en hoe de Dienst Uitvoering Onderwijs door zijn AI vooral studenten met een migratieachtergrond extra controleerde.
Je merkt meer dan ooit dat mensen behoefte hebben aan informatie en misschien zelfs wel aan kaders, als het om het gebruik van AI gaat. Tegelijkertijd zetten veel bedrijven hun eerste AI-stapjes vooral op de klantenservice, waar de geautomatiseerde chatbot om mensen met vragen te helpen steeds vaker van een vleugje AI wordt voorzien. Het maakt het gesprek net even wat vloeiender en biedt bovendien meer intelligentie waardoor er eerder een gewenst antwoord wordt bereikt. Het kan dus ook zijn dat je als Nederlander, hoezeer je ook tegen ChatGPT bent, wel degelijk al met AI-chatbots te maken hebt gehad, gewoon door een vraag te stellen aan bijvoorbeeld de klantenservice van een grote verzekeraar.
Eén ding is zeker: het wordt sinds ChatGPT nog moeilijker om niet met algoritmen in aanraking te komen. Maar zoals je ook aan sommige antwoorden ziet die ChatGPT ons geeft door dit artikel heen, is het overduidelijk goed om sceptisch te blijven. Meer mensen zullen dan ook echt de antwoorden van de bot moeten controleren, want ‘ik werkt’ zal een docent of een collega waarschijnlijk toch doen fronsen wanneer je werk met dit antwoord erin bij ze neerlegt. Maar er is ook een rol voor de overheid: die mag zich wel wat meer uitspreken over AI en dan vooral de regels en afspraken omtrent AI. Meer dan een Nationale AI-quiz alleen dus.
