Het is een doorn in het oog van veel ouders en leraren. Kids die vrijwel de hele dag, op elk vrij moment, gebogen over het scherm van hun smartphone hangen. Ze scrollen door tijdlijnen op Insta, X, Facebook en Tiktok waar geen einde aan lijkt te komen, of bekijken eindeloze streams met (korte) video’s op YouTube of een van de genoemde sociale netwerken. Een verslavende bezigheid die overigens niet alleen kinderen in hun greep houdt. Er zijn ook massa’s volwassenen die dagelijks urenlang online gegrepen worden door de tijdlijnen en lijsten met content van sociale netwerke. Behalve de verloren tijd, kan een internet, en social media verslaving ook leiden tot psychische problemen zoals stress of een burnout.
Daar moet een einde aan komen, vindt de het Europese Parlement. Daarom moeten er regels komen die ervoor zorgen dat de slimme trucs en algoritmes die de verschillende platformen gebruiken om mensen aan het scherm gekluisterd te houden, tot het verleden gaan behoren. Dat willen de EU-parlementariërs onder andere voor elkaar krijgen door een verbod op de design-elementen die verslavend gedrag opwekken. Daarbij worden het eindeloos scrollen door tijdlijnen waar letterlijk geen einde aan komt, en de functie waardoor video’s automatisch afgespeeld worden, met name genoemd.
De eerste stap is het ontwikkelen van wetgeving hiervoor. Dat voorstel werd met een overweldigende meerderheid (545 stemmen voor, 12 tegen en 61 onthoudingen) door het EU-parlement aangenomen.
Onze eigen GroenLinks Europarlementariër Kim van Sparrentak is een van de drijvende krachten achter dit voorstel. “Geen enkele zelfdiscipline kan de trucs van Big Tech verslaan, aangewakkerd door legers van ontwerpers en psychologen om je aan je scherm gekluisterd te houden. Als we nu niets ondernemen, zal dit gevolgen hebben voor de geestelijke gezondheid en de hersenontwikkeling van toekomstige generaties. Vandaag geeft het Europees Parlement een krachtig signaal af: de EU moet de eerste ter wereld zijn die het verslavende ontwerp van onlinediensten aanpakt”, aldus de Van Sparrentak.
De discussie over de praktijken, van verslaving, bestoken met gepersonaliseerde advertenties, tot het schenden van de privacy van (jonge) gebruikers, woedt al langer;. De EU vindt nu dat wel aangetoond is dat partijen als Meta, Instagram en TikTok zonde dwingende regels, ook al beweren ze zelf iets anders, hier zelf te weinig aan doen. Daar hebben ze ook niet zo veel belang bij natuurlijk, want gebruikers die urenlang op de netwerken actief zijn, zijn een groot deel van de lifeline van deze bedrijven.
Als eventuele aanvulling op het verbod op eindeloos scrollen en automatische afspelende video’s, denkt de EU ook na over regels die consumenten de mogelijkheid biedt om te eisen dat ze (tijdelijk) ‘digitaal niet gestoord worden’. Een functie die je dan, zo stel ik me voor, kunt aanzetten waarna je op geen enkele wijze meer meldingen of andere berichten van sociale netwerken ontvangt met als doel je naar het netwerk te lokken. Dat kan natuurlijk al, wanneer je op je smartphone, tablet of laptop instelt dat deze netwerken en apps jouw geen meldingen mogen sturen. En… op je smartphone en tablet heb je ook altijd de vliegtuigmodus nog.
“De Europarlementariërs willen ook dat de Commissie een lijst met goede ontwerppraktijken opstelt, zoals ‘denk na voordat je deelt’, het standaard uitschakelen van meldingen, chronologische feeds, grijswaardenmodus, automatische vergrendelingen en samenvattingen van de totale schermtijd. Ze stellen ook bewustmakingscampagnes voor om veiligere en gezondere onlinegewoonten te cultiveren”, aldus de EU.
