Er is een klein mirakel gebeurd. Meta-CEO Mark Zuckerberg heeft zijn excuses aangeboden voor de geestelijke problemen die social media kunnen veroorzaken bij vooral jongeren. Sowieso is het vrij uniek dat hij überhaupt ergens zijn handen niet aftrekt, maar juist verantwoordelijkheid neemt. Hij heeft immers jaren geroepen dat Facebook slechts het marktplein is, en dat hij er niet verantwoordelijk voor is wat mensen op dat marktplein besluiten te roepen of te doen. Nu erkent hij dat zijn marktplein toch wat drempels heeft hier en daar.
Vooral voor jongeren, want dat is waar het nu om gaat. Zuckerberg deed dat niet uit zichzelf: hij deed dat omdat hij in een hoorzitting zat bij de Amerikaanse Senaat, iets dat hij als machtigste man in social media wel vaker doet. De hoorzitting vond plaats omdat het Witte Huis wilden bespreken welke schadelijke impact social media zoals Instagram, Snap, TikTok en X op jongeren hebben. Dat blijkt toch wel degelijk schadelijk te zijn, waardoor Zuckerberg zijn excuses maakt aan de ouders van die kinderen.
De ouders hebben immers als verzorgers de verantwoordelijkheid om hun kinderen te ondersteunen en als die kinderen bijvoorbeeld depressief worden of erger door social media, of bijvoorbeeld naaktfilmpjes van zichzelf plaatsen om maar die aandacht te krijgen, dan moeten zij daarmee omgaan. Helemaal spontaan kwam het excuus niet: een senator vroeg of Zuckerberg zijn excuses wilde maken aan de slachtoffers van de diensten die Meta biedt. Je kunt het inderdaad echt zo noemen: mensen kunnen slachtoffer zijn van Instagram. Dat zullen zeker de families die op de tribune in de zaal aanwezig waren vinden: zij waren aanwezig en hoorden Zuckerberg zich tot hen richten en zeggen: “Het spijt me voor wat jullie hebben doorgemaakt. We investeren enorm om te zorgen dat dit niemand meer hoeft te overkomen.”
Het zijn zorgvuldig gekozen woorden, die eigenlijk in het midden laten of Zuck nu werkelijk sorry zegt voor zijn diensten, of puur zijn medeleven betuigd. Als je immers in het Engels iemand hoort vertellen dat bijvoorbeeld zijn opa is overleden, dan zeg je ook “I am sorry”. Het was dus niet een soort groot pardon van de man, maar het is allang een stukje dichterbij erkenning dan deze mensen ooit zijn gekomen. Ook is zeggen dat er veel wordt geïnvesteerd om die mentale problemen tegen te gaan een interessante opmerking: het is immers juist door algoritmen ook wel enigszins gemaakt om bepaalde posts bijvoorbeeld meer te laten zien.
Nu wordt er bijvoorbeeld als je naar anorexia zoekt wel wat gedaan om het tegen te gaan, maar we weten allemaal dat jongeren heel slim zijn als ze iets willen en er vaak wel omwegen gevonden worden. Hoewel dat zeker niet iets is waar social media-bedrijven altijd iets aan kunnen doen, kunnen we ook niet echt zeggen dat Meta -zeker in de beginjaren- nou echt op de bres is gesprongen voor mentale gezondheid.
Gelukkig wordt dat sinds de afgelopen jaren wel beter, maar echt hardop stellen dat Instagram bijdraagt aan een slechte mentale gezondheid van jongeren, dat doet Zuckerberg niet en dat heeft hij ook nooit gedaan. Het was bijvoorbeeld ook helemaal niet de bedoeling dat die interne gegevens over mentale gezondheid die bij Facebook rondzwerven openbaar werden: het weet namelijk allang welke negatieve invloed het platform heeft op de mentale gezondheid van jongeren. Het Witte Huis benadrukte de negatieve gevolgen ook nog: verslaving, cyberpesten, chantage, het is slechts het topje van de ijsberg.
Op een bepaald moment werd zelfs naar Zuckerberg toegebeten dat zijn producten mensen doden. Vervolgens ging het echter meteen over geld, want de senator vond dat Zuckerberg als multimiljardair zich wel eens persoonlijk mocht gaan inzetten voor de slachtoffers en een fonds moest oprichten met het geld dat hij verdiende over de ruggen van jongeren. Zuckerberg stelde voor die tirade slechts dat Meta voorop loopt met tools voor de veiligheid van gebruikers. Maar zijn reactie op de eis van de senator was dat het zijn werk is om goede tools te bouwen en deed vooral geen beloftes over deze zaak.
En dat is jammer. Hoewel geld zeker niet alles oplost en het inderdaad goed is als geld wordt geïnvesteerd in het maken van tools, zou zo’n fonds vooral een belangrijke signaalfunctie hebben. Hiermee zou Zuck laten zien dat hij erkent dat zijn platforms naast veel goed ook veel kwaad kunnen doen. Het lijkt er alleen niet op dat dat er ooit gaat komen, want hij blijkt dan toch weer een beetje terug te gaan naar die marktpleinvisie van hem. Hij stelt slechts de technologie beschikbaar, maar wat mensen daarmee aanrichten, dat is niet zijn pakkie an.
We denken zomaar dat deze hoorzitting hem nog wel eens duur kan komen te staan, en dan misschien niet eens direct in geld, maar wel in perceptie. Tegelijkertijd hebben we hem vaker grove fouten zien maken met Facebook, en blijven mensen het ook gewoon gebruiken. De man weet dat hij macht heeft, maar blijft daar tegelijkertijd niet volledig de verantwoordelijkheid voor willen nemen.
