Je kent ze wel, die bordjes in woonwijken waar op staat: “Attentie! WhatsApp-buurtpreventie”. Je weet dan dat de bewoners fanatiek genoeg zijn om met zijn alleen een WhatsApp-groep te hebben waarin bijvoorbeeld wordt gedeeld dat er wat jongeren zijn die vervelend rondhangen, of dat er een verdachte man met een petje en een bontkraag door de wijk loopt: de ene groep is de andere niet, maar het is een manier waarop buurtbewoners hopen hun wijk veilig te houden. Echter is de vraag: krijg je er echt een veiliger gevoel van, of werkt het juist iets heel anders in de hand?
Menig wijkagent prijst Buurtpreventiegroepen op WhatsApp. Ze vinden het contact belangrijk, menen dat zij het samen met zo’n groep veiliger maken in de wijk en zijn blij met tips en ideeën die vanuit zo’n groep komen. ‘U bent de ogen en oren van de wijkagent!’ stelt Simone Seegers zelfs op de website van WhatsApp Buurtpreventie. We horen er ook meer over in het kader van de problematiek rondom asielzoekerscentra: bezorgde omstanders vinden elkaar in de WhatsApp-groep en laten dat soms zelfs compleet uit de hand lopen met een soort wijksoldaten die de wacht houden.
Hoewel het idee op zich goed is: elkaar even verwittigen als er onraad is, lijkt het er wel op dat die WhatsApp-groepen niet altijd mensen helpen. Zo stelt ook Krista Schram, associate lector Publiek Vertrouwen in Veiligheid bij het kenniscentrum Recht en Veiligheid binnen hogeschool InHolland. Ze is een expert op het gebied van veiligheid en zij meent dat die buurtapps helemaal niet altijd zo positief zijn als men denkt. Ze deed onderzoek waaruit blijkt dat deelnemers van zulke WhatsApp-groepen zich vaak onveiliger voelen dan niet-deelnemers.
Hoewel er al meer dan 10.000 WhatsApp-buurtpreventiegroepen bestaan, is het zeker niet altijd een enorm goed idee. Zo stelt het onderzoek dat door de gemeentes gecoördineerde buurtpreventiegroepen op WhatsApp vaak juist averechts werken. Mensen achten hun buurt veiliger en voelen zich ook eigenlijk zelden onveilig in hun buurt, wanneer ze niet van zo’n appgroep deel uitmaken. Dat is op zich ook logisch: hetzelfde effect ontstaat waarschijnlijk wanneer je iemand die niet naar Opsporing Verzocht kijkt vraagt hoe veilig hij of zij zich voelt, versus iemand die dat wel kijkt. Je wordt immers constant gewezen op ‘dreiging’ en dat heeft invloed op je gevoel van veiligheid.
De onderzoekers van InHolland denken dat dit gevoel van onveiligheid voor mensen die in zo’n groep zitten, kan worden verminderd als er ook wat vaker positievere dingen worden gedeeld in een WhatsApp-groep voor Buurtpreventie. Denk aan een straatfeest, het lenen van een boormachine of sleutels die iemand heeft verloren. Daarmee verbind je juist, in plaats van dat je elkaar begint te wantrouwen, stellen de onderzoekers.
Nu is een gevoel natuurlijk maar een gevoel: het gaat om het resultaat, toch? Wel, het onderzoek geeft aan dat een buurt er zelden veiliger door wordt. Soms werkt het zelfs discriminatie in de hand, omdat Jan van het hoekhuis bijvoorbeeld steeds wanneer er iemand met een zwarte huid langsloopt alarmeert. Het is niet oke en hoe je hier ook in staat: dat die woorden in zo’n groep staan zorgt ook voor meer verdeling tussen mensen dan verbroedering.
Nu hoeven niet meteen alle Buurtpreventie-apps te worden opgerold, maar het is wel goed om je hier bewust van te zijn. Ook helpt het als dit soort initiatieven vanuit de buurt zelf komen, in plaats van vanuit de gemeente. Zo kunnen gelijkgestemden samen in een groep, in plaats van dat ze bij allemaal mensen worden gezet waar misschien problemen mee ontstaan. Daarnaast is het de vraag of je positieve berichten moet delen, zoals buurtfeestjes en verloren fietssleutels om elkaar te helpen: het aantal berichten gaat dan misschien in rap tempo omhoog, waardoor mensen de berichten niet meer lezen.
Die buurtpreventie-apps, daar is dus nog wel wat over te zeggen. Is er een perfecte oplossing? Dat is moeilijk: wat immers de een heel verdacht vindt, is voor de ander gewoon haar zoon die thuiskomt van een avondje stappen. Er ontstaan snel spanningen in zo’n app, maar soms wil je je buren wel laten weten van: hey, er is gisteren bij me ingebroken, wees alert. Meer verbinding opzoeken, dat zou in ieder geval goed zijn, en als het even kan, dan niet alleen op het gebied van WhatsApp-groepen.
