Oude oorlogsfilms, daarin zie je het nog wel eens: morsecode. Maar hoe zit dat anno 2024? Wordt er vandaag de dag nog steeds morsecode gebruikt om te communiceren? In dit artikel zoeken we het uit. We beginnen meteen met een spoiler: morgen is de radiotelescoop in Dwingeloo er bijvoorbeeld volop mee bezig:
Morse is enorm oud: in 1835 werd het ontwikkeld door de Amerikaan Samuel Morse en het idee is dat letters en cijfers worden omgezet in een soort taal waarbij signalen worden uitgezonden met tijd ertussen om zo verschillende letters uit elkaar te kunnen houden. Er zit als het ware een soort ritme in. Samuel vond het een goed idee om dit te gebruiken voor elektrische telegrafie: met zo’n apparaat stuurde je lichte stroomstoten door een kabel en een ander apparaat zette dat dan om in geluidssignalen.
Morse kwam met een reeks combinaties om zo letters, cijfers en zelfs leestekens te kunnen communiceren. Er waren zelfs lettercombinaties die een woord in morse waren, maar voor een zin stonden, zoals LIOUY, wat ‘Why don’t you answer my question?’ betekent. Dat scheelde weer geld, want telegrafisten moesten dit allemaal verwerken. En, ook grappig: TTYL (talk to you later) en FYI (for your information) zijn helemaal geen hippe chattaal: dit zijn afkortingen die linea recta uit de morse komen.
Het feit dat we uitleggen wat elektrische telegrafie is zegt het al: dit wordt vandaag de dag niet meer gebruikt. Toch wordt deze op dat moment zeer innovatieve uitvinding wel degelijk gezien als de basis voor de digitale communicatie en het internet. Waar je immers bij morse de optie ‘aan’ en ‘uit’ hebt, heb je ook bij computers twee opties: 1 en 0.
De Internationale Morsecode wordt vandaag de dag nog steeds gebruikt, mede omdat het vrij eenvoudig is. Het enige dat nodig is is een radiosignaal en dat kost weinig moeite. Bepaalde delen van het radiospectrum zijn zelfs nog altijd gereserveerd voor het morsesysteem, zodat er altijd een noodfrequentie is. De scheepvaart kan het bijvoorbeeld gebruiken, al wordt daarbij toch vaak een andere manier gebruikt om alarm te slaan.
Morseapparatuur is inmiddels niet meer nodig om te hebben, maar het werd lange tijd ingezet door marine en luchtvaart over de hele wereld. Dat scheelt weer een kostenpost. In Nederland wordt morsecode zelden gebruikt. Onze marine en luchtvaart heeft het buiten gebruik gesteld, mede omdat er directere, betere communicatiemiddelen bestaan. Hoewel, er schijnt bij de marine nog wel van lichtmorsecommunicatie gebruik te worden gemaakt. Dit zou zelfs de enige nog professionele manier zijn waarop de code in Nederland nog wordt gebruikt.
Hierbij wordt een soort lamp gebruikt zoals die in Gotham het Batsignal maakt, maar dan met een soort jaloezieën die je dan kunt openen en kunt sluiten, om al dan niet licht door te laten. En zo kun je dus ook een morsesignaal versturen. Hiermee kunnen twee schepen tot 15 zeemijl korte berichtjes overdragen. Waarom dat nog wel gebruikt wordt? Het is lekker lokaal: het bericht kan vrij privé worden overgebracht, in plaats van wanneer je dit via het internet doet en het onderschept kan worden. Ook zijn er momenten waarop de radio niet mag worden gebruikt en dan is dit een vrij analoge manier om je bericht over te brengen. In de luchtvaart zou er ook een morsecodevertaler in het systeem zitten, mocht de radio niet werken.
Daarnaast wordt morsecode nog door amateur-radiomakers gebruikt, maar dat is meer als een hobby. Morsecode is dus eigenlijk niet echt meer in gebruik: immers zit het ook voor de veiligheid niet standaard op je smartphone, bijvoorbeeld. Toch blijft er één morsesamenstelling die eigenlijk iedereen weet of zou moeten weten: SOS. Het universele noodsignaal is in morse: …—… en je gebruikt het zonder pauze, aan elkaar. Dan weet je het maar.
